ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین پدیده اقتصادی دنیای حاضر هستند و ثروت زیادی را در سال گذشته برای سرمایه‌گذاران خود به ارمغان آوردند که رکوردها و فراز و فرودهای متعدد آن را شنیده‌اید.
مهدی بستانچی، عضو هیئت‌مدیره فینوپیا، کارآفرین و فعال اقتصادی
نهنگ‌ها بازار ارز دیجیتال را دست‌کاری می‌کنند.
نهنگ‌ها چه کسانی هستند؟
در بازار ارزهای دیجیتال به افراد و شرکت‌هایی که با سرمایه بسیار زیادی در یک یا چند ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند و قیمت ارزها را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهند، «نهنگ» گفته می‌شود.
برای مثال می‌توان به ایلان ماسک، بنیان‌گذار شرکت تسلا و ثروتمندترین فرد جهان اشاره کرد که با حمایت خود از دوج‌کوین (Dogecoin) باعث شد قیمت آن به‌شدت رشد کند. ماسک در اسفند ۱۳۹۹ ۱٫۵ میلیارد دلار بیت‌کوین خریداری کرد و همین اتفاق باعث شد قیمت برترین ارز دیجیتال به بالاترین حد خود برسد.
تقریباً تمام معامله‌گران این صنعت دوست دارند هر روز خبرهایی مبنی بر خرید ارز دیجیتال موردنظرشان توسط شرکت‌های بزرگ بخوانند.
با این حال، حقیقت این است که برعکس این امر هم صادق است. به‌عنوان مثال زمانی که تسلا اعلام کرد دیگر بیت‌کوین را به‌دلایل زیست‌محیطی به‌عنوان یک روش پرداخت نمی‌پذیرد و نیز بعد از اینکه در خرداد ۱۴۰۰، حدود ۷۵ درصد از بیت‌کوین‌های خود را فروخت، تقاضای فروش این ارز دیجیتال افزایش یافت.
بدتر از این سرمایه‌گذاران مشهور، نهنگ‌هایی هستند که به‌طور عمومی شناخته‌شده نیستند و قیمت‌ها را دست‌کاری می‌کنند تا سرمایه‌گذاران دیگر را بترسانند و بتوانند ارزهای دیجیتال را با قیمت کمتری جمع‌آوری و به قول فعالان بازار سرمایه «نوسان‌گیری» کنند.
قیمت پروژه‌های ارزهای دیجیتال، منعکس‌کننده ارزش واقعی آنها نیست.
توسعه‌دهندگان دوج‌کوین به‌معنای واقعی کلمه آن را برای شوخی راه‌اندازی کردند، اما این ارز دیجیتال به‌قدری رشد کرد که حتی هم‌اکنون، در خزان ارزهای دیجیتال هم یکی از ۱۰ ارز دیجیتال برتر بازار از نظر ارزش بازاری محسوب می‌شود.
در عین حال، پروژه‌های باارزش زیادی هم وجود دارند که بسیار کمتر از ارزش واقعیشان ارزش‌گذاری شده‌اند. بسیاری از شرکت‌های موجود در این صنعت هم شفافیت لازم را ندارند.
شاید اگر روند نزولی ارزهای دیجیتال آغاز نمی‌شد، بدهی بسیاری از آنها هرگز مشخص نمی‌شد.
کلاهبرداران زیادی در این صنعت وجود دارد.
همیشه افرادی هستند که سیگنال می‌دهند قیمت یک ارز دیجیتال خاص افزایش می‌یابد! اما وقتی همان ارز سقوط می‌کند، نه‌تنها مسئولیتی قبول نمی‌کنند، بلکه شما را به تحقیق نکردن هم متهم می‌کنند.
تعداد این کلاهبرداران مخصوصاً در شبکه‌های اجتماعی به‌قدری زیاد است که شمارش آنها غیرممکن به نظر می‌رسد.
همه صرافی‌های ارز دیجیتال قابل‌اعتماد نیستند.
صرافی‌ها و کیف پول‌های ارز دیجیتال مدام مورد حمله هکرها قرار می‌گیرند و حتی صرافی‌های مشهور هم از دست آنها در امان نیستند.
برای مثال می‌توان به صرافی بزرگ بایننس (Binance) اشاره کرد که در سال ۹۸ مورد حمله یک هکر ناشناس قرار گرفت و ۷ هزار بیت‌کوین به ارزش ۴۰ میلیون دلار را از دست داد.
هک صرافی گاکس (Mt.Gox) هم بزرگ‌ترین هک تاریخ بیت‌کوین محسوب می‌شود. هکرهای این صرافی ژاپنی در سال ۲۰۱۴ توانستند ۸۵۰ هزار بیت‌کوین را به سرقت ببرند و صرافی مذکور را به ورطه سقوط بکشانند.
ارزش بیت‌کوین‌های
دزدیده‌شده در آن زمان ۴۸۰ میلیون دلار بود، اما ارزش آنها با قیمت فعلی این ارز دیجیتال حدود ۱۸ میلیارد دلار می‌شود!
حتی کیف پول‌هایی مثل متامسک (MetaMask) هم بارها با حملات فیشینگ (Phishing) مواجه می‌شوند. گفتنی است که بزرگ‌ترین هک تاریخ ارزهای دیجیتال، هک شبکه رونین بود که باعث شد معامله‌گران ۶۱۴ میلیون دلار از سرمایه خود را از دست بدهند.
بیت‌کوین نتوانسته است ابزاری برای ذخیره ارزش باشد.
طرف‌داران بیت‌کوین مدت‌ها است که استدلال می‌کنند کمیابی و عرضه ثابت این ارز دیجیتال باعث می‌شود ابزاری برای ذخیره ارزش در برابر تورم باشد.
این ویژگی برخلاف ارزهای فیات (Fiat Currency) است که بانک‌های مرکزی می‌توانند عرضه آنها را افزایش و در نتیجه ارزش آنها را کاهش دهند. با این حال، این نظریه حداقل هنوز به‌صورت عملی ثابت نشده است.
در سال ۲۰۲۲ ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال هم‌زمان با افزایش تورم کاهش یافت و بیت‌کوین بیش از نیمی از ارزشش را نسبت به اوج تاریخی ۶۹ هزار دلاری خود از دست داد.
نوسانات شدید قیمت این ارز دیجیتال و همبستگی بالای آن با شاخص نزدک آن‌قدر قابل‌توجه است که بسیاری دیگر به آن به‌عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش نگاه نمی‌کنند.
بسیاری از ارزهای دیجیتال شکست می‌خورند.
ایاس (EOS) یکی از ارزهای دیجیتال مبتنی بر بلاکچین بود که کار خود را با سروصدای زیاد شروع کرد و قصد داشت جای اتریوم را بگیرد.
این پروژه هنگام عرضه اولیه خود در سال ۲۰۱۸ توانست ۴ میلیارد دلار سرمایه جمع‌آوری کند. این در حالی بود که سه سال قبل اتریوم از طریق عرضه اولیه خود تنها ۱۸ میلیون دلار سرمایه جمع‌آوری کرده بود.
وقتی که زمان بلاک اتریوم ۱۰ تا ۲۰ ثانیه و سرعت تراکنش آن ۱۵ تا ۲۰ تراکنش بر ثانیه بود، شبکه ایاس توانسته بود زمان بلاک خود را به ۰.۵ ثانیه و سرعت تراکنشش را به ۴ هزار تراکنش بر ثانیه برساند.
با این حال، مشکلات داخلی، جریمه شدن شرکت موسس آن توسط کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا و استعفای دن لیمر، بنیان‌گذار نابغه ایاس، سقوط این ارز را امکان‌پذیر کرد.
هنوز نمی‌توان از ارزهای دیجیتال برای پرداخت استفاده کرد.
بازارهای ارزهای دیجیتال مشخصاً بی‌ثبات هستند و نمی‌توان با استفاده از آنها قیمت کالا یا خدمات خاصی را تعیین کرد.
هدف بیت‌کوین که پرچم‌دار این بازار محسوب می‌شود، این بود که کاربردی دقیقاً شبیه به ارزهای فیات داشته باشد. با این حال، رشد و نوسانات شدید قیمت بیت‌کوین باعث شده است که چنین چیزی هم برای خریداران و هم برای فروشندگان ناممکن به نظر برسد.
تقریباً هیچ‌یک از افرادی که در این ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند، انتظار ندارند با استفاده از آن کالایی بخرند.
حتی برخی از فروشگاه‌هایی که با الهام از صنعت بلاکچین و ارزهای دیجیتال ایجاد شده بودند (مثل رستورانی که با الهام از توکن‌های غیرمثلی ایجاد شده بود)، با کاهش قیمت این ارزها اعلام کردند دیگر آنها را برای انجام پرداخت‌های خود قبول نمی‌کنند.
با این حال، روشن است که ارزهای دیجیتال به‌عنوان یکی از فرایندهای مبتنی بر فناوری، نقش و جایگاه قابل‌توجهی در اقتصاد دیجیتال و اقتصاد جهان دارند.
راه موفقیت و تولید ثروت در این بسترها و پلتفورم‌ها، هوشمندی و دقت در تصمیم‌گیری و استفاده از مشاوران خبره است.