نخستین همایش فناوری‌های مهندسی ایمنی حریق با رویکرد ایمنی حریق در نماهای ساختمانی با واکاوی آتش سوزی بیمارستان گاندی با مشارکت سازمان آتش نشانی، سازمان مدیریت بحران و معاونت شهرسازی شهرداری تهران، سازمان نظام مهندسی، دانشگاه شهید بهشتی، دبیرخانه مردمی صنعتگران ایران و انجمن تهویه مطبوع ایران توسط گروه صنعتی بستانچی 30 اردیبهشت 1403 در دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد.
آمار ساختمان های نا ایمن در کشور بسیار زیاد است
مهدی بستانچی، عضو هیات رئیسه انجمن ایمنی و مهندسی حریق، رییس دبیرخانه صنعتگران ایران و مدیرعامل گروه صنعتی بستانچی به عنوان میزبان مراسم گفت: هدف از برپایی این رویداد بحث ایمنی در ساختمان‌ها با محوریت نما بوده است. در تهران ۳۳ هزار ساختمان ناایمن وجود دارد که از این تعداد 129 عدد، تا دی‌ماه 1402 در وضعیت بحرانی قرار داشته است که ظاهرا این رقم به 75 عدد کاهش پیدا کرده است. البته این آمار، بسیار زیاد است در شاخص کل کشور نیز وزیر کشور عدد 134 هزار ساختمان ناایمن را بیان کرده است.
عضو هیات رئیسه انجمن ایمنی و مهندسی با اشاره به مشکلات اجرایی و قانونی بررسی سیستم‌های غیر فعال ایمنی گفت: نظارت سازمان آتش نشانی بر نمای ساختمان ضروری است و همه ی کسانی که به زندگی سالم و همراه با آرامش در شهر اهمیت می دهند باید از این نظارت استقبال کنند چرا که به ایمنی بیشتر می انجامد. اگر نظارت و اخطارهای سازمان آتش نشانی به بیمارستان گاندی مورد توجه مالکین قرار می گرفت و از کامپوزیت با استانداردهای لازم و فایر استاپ در نما استفاده شده بود، آن حریق گسترش نمی یافت.
بستاچی افزود: در حال حاضر معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش نشانی، در حوزه سیستم‌های فعال، نظارت کامل را به عمل می‌آورد اما در زمینه سیستم‌های اعلام اطفا غیرفعال(Passive) ، بیشتر بر کلیات نقشه‌های معماری تمرکز دارد. هدف همایش امروز ما هم آگاهی‌بخشی در ایمنی حریق ساختمان‌ها به خصوص خطرات نمای غیر ایمن بوده است.
وی با بیان اهمیت و نقش تاسیسات استاندارد در حوزه‌های ایمنی افزود: حوزه ایمنی نیاز جدی به فرهنگ‌سازی دارد تا نیاز به ایمنی از سوی مصرف‌کننده که همان مالکین ساختمان ها هستند احساس و الزام شود.
مهدی بستانچی عضو هیات رئیسه انجمن ایمنی و مهندسی حریق در پایان با تشکر از رویکردهای نظارتی سازمان آتش نشانی در نظارت بر فرایندهای ساختمان سازی، تاکید کرد: بارها دیده ایم که سازندگان یک محصولی را به آزمایشگاه می دهند و در عمل چیز دیگری را نصب می کنند. سازمان آتش نشانی تهران هم باید آزمایشگاهی برای تست استاندارد تجهیزات مصرفی در ساختمان داشته باشد تا جلوی این تخلفات حادثه ساز گرفته شود.
10 درصد ساختمان های تهران نمای کامپوزیت غیرایمن دارند/ آتش‌نشانی با مالکان می‌جنگد تا زنده بمانند!
قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، با اشاره به حادثه تلخ متروپل گفت: پس از بررسی‌های انجام شده متوجه شدیم که بسیاری از پیوست‌ها تنها با تعدادی خال‌جوش انجام شده است، که این جای تعجب دارد. اگر این ساختمان افتتاح می‌شد قطعا یک فاجعه بزرگ‌تری رخ می‌داد. از این رو ما در حوزه مهندسی در کشور حرف برای گفتن داریم چراکه نباید این اتفاق رخ دهد. حتی نیاز به مهندسی هم نبود بلکه اگر ذره‌ای وجدان وجود داشت نباید چنین واقعه تلخی رخ می‌داد. یک لحظه فکر کنید که اسکلت ساختمان پلاسکو عایق مقاومت حریق داشت، قطعا دو ساعت دوام می‌آورد و ۱۶ آتش نشان شهید نمی‌شدند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران با تاکید بر این که موضوع نماهای ساختمان‌ها مهم است، افزود: از حدود 54 هزار ساختمان در تهران، چیزی نزدیک 10 تا 15 درصد از نمای کامپوزیت استفاده شده است. نمای کامپوزیت دو ویژگی دارد؛ ظرف ۳ تا ۴ دقیقه به علت اشتعال بالایی که دارد به طور کل از بین می‌رود؛ اما در عین حال نیز سریع می‌توان آن را خاموش کرد. اما به محض اینکه اعلام حریق می‌شود آتش‌نشانان ما ظرف ۳ تا ۴ دقیقه به محل می‌رسند اما وقتی می‌رسند هیج چیزی از خانه باقی نمانده و این ناشی از ناایمنی ساختمان‌هاست.
محمدی با اشاره به این که ما در منبعی از مواد منفجره داریم زندگی می‌کنیم تاکید کرد: اگر نمای ساختمان بیمارستان گاندی غیر کامپوزیت بود، تنها یک اتاق دچار حریق می‌شد و کل تجهیزات از بین نمی‌رفت و خسارت چندصد میلیاردی به وجود نمی‌آمد، در این بین نیز لازم به ذکر است که ۹ جنین و نوزاد و ۹۳ بیمار که در اتاق‌های مختلف بستری بودند را آتش‌نشانان در بیمارستان گاندی نجات دادند.
مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی تهران تاکید کرد: ما امروز با برخی از مالکان و دستگاه‌ها می‌جنگیم تا زنده بمانند و آسیب نبینند. نباید اینطور باشد و همه خودشان دغدغه ایمنی داشته باشند، اما واقعیت این است که برخی با ما می‌جنگند و طوری در برابر ایمن‌سازی مقاومت دارند که انگار در یک جنگیم. ما می‌گوییم یک دهم یا حتی یک صدم هزینه‌ای را که قرار است برای بازسازی پس ازحادثه هزینه کنید، بیایید و برای اقدامات پیشگیرانه هزینه کنید تا کمتر آسیب ببینید.
در فرایند ساختمان سازی باید ریسک حریق را کاهش دهیم
علی کریمی، رییس سازمان نظام مهندسی تهران با بیان این که حریق ساختمان‌هایی نظیر پلاسکو، متروپل، بیمارستان گاندی، سینا اطهر و... ادامه دارد و مقصر مردم یا سازمان آتش‌نشانی نیست بلکه مجموعه‌ای از عوامل است گفت: کاربری ساختمان پلاسکو روز اول دفتر بازیگران فیلم‌های سینمایی بود و متنساب با همین کاربری هم ایمنی شد. در نتیجه تغییرات کاربری به خیاطی با تجهیزات فراوان می‌رسد. به عبارتی اگر در طول بهره‌برداری از ساختمان دقت کنیم و با تغییر کاربری ایمنی را هم در نظر بگیریم شاهد این اتفاقات نخواهیم بود.
رییس سازمان نظام مهندسی تهران تاکید کرد: معمولا یکی از علت‌های وقوع حریق در ساختمان‌ها، گاز و برق است که اکنون موضوع صحبت من برق است. اگر ایمنی این دو بخش بالا برود جلوی خسارت تا حدود قابل توجهی گرفته خواهد شد. در مورد کابل و سیستم یک سری استانداردها وجود دارد با این چند کار ریسک حریق را کاهش دهیم؛ استفاده از سطح مقطع مناسب است، استفاده از سیم و کابل استاندارد، استفاده از سر سیم و لحیم در اتصالات، تجهیزات حفاظتی تابلوها، ایمن‌سازی دریچه نفوذ تجهیزات در مقابل آب و گرد و خاک می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد.
پایش ایمنی در صدور پایان کار قرار گرفته است / ایمنی ساختمان به ویژه نما در میان تعارض منافع نادیده گرفته می شود
مجتبی شکری، معاون اداره کل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی شهرداری تهران گفت: پارامترهایی که در طراحی نما وجود دارد به طور کلی بخشی از طراحی ساختمان است که در این میان گاهی تعارض میان منافع، زیبایی، ایمنی، سهولت اجرا، مقاومت و ماندگاری به وجود می‌آید. آرامش، آسایش و بوم‌آوردی از موضوعات بسیار مهمی است که اکنون با آن مواجه هستیم.
شکری تاکید کرد: ما در اداره کل معماری و ساختمان، یعنی جایی که نمای ساختمان‌ها مورد تصویب قرار می‌گیرد، موضوع نما را چه به لحاظ زیبایی‌شناسی و تناسبات و... مورد بررسی قرار می‌دهیم. یکی از موضوعات دیگری که در فصل کنونی به آن توجه می‌شود، نوع متریال در دماهای مختلف است.
معاون اداره کل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی شهرداری تهران با تاکید بر نقش نظارتی سازمان آتش نشانی گفت: سازمان آتش‌نشانی می‌تواند از ابتدای ساخت و تولید یک سازه، به آن ورود کند و تمامی نکات را مورد ارزیابی قرار دهد.
شکری با اشاره به نقش مرکز تحقیقات ساختمان وزارت مشکن و شهرسازی گفت: بحث مطالبه‌گری و آگاه‌سازی مردم مهم است، چراکه توجه به ایمن‌سازی حریق ساختمان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مواردی که در شناسنامه ساختمان حتما باید ثبت شود ایمنی ساختمان است. در برنامه اداره کل معماری سازمان شهرداری پایش ایمنی را در صدور پایان کار قرار داده‌ایم.
با تصویب شورای شهر شهرداری تهران از ساختمان های ناایمن عوارض بیشتری می گیرد
اسماعیل سلیمی، معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با یادآوری این که مخاطرات ایمنی بر مردم دارایی‌ها و اقتصاد اثر دارد؛ گفت: قانون می‌گوید ساختمان باید در برابر همه مخاطرات ارزیابی شود. ارزیابی به ترتیب ارزیابی چشمی، ارزیابی کیفی اولیه، کیفی تکمیلی و کمی است.
امروز ۱۶ هزار ساختمان مهم و بلندمرتبه داریم که یا اهمیت کارکردی دارند یا اگر اتفاقی رخ دهد میزان خسارات و تلفاتش بالاست. از ۱۶ هزار ساختمان، ما در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از ۱۴ هزار بازدید کردیم و ۲ هزار و ۲۰۰ ساختمان آن با روش های جدید ارزیابی شده است.
ما باید روایت ریسک را برای حریق بنویسیم تا مشخص شود که از صفر تا صد چه کسانی مقصر یک حادثه بوده اند. پیشنهاد ما که در شورای شهر مطرح کرده‌ایم، عوارض بر ساختمان‌های ناایمن است. نکته دیگر لزوم ائتلاف همه ماست. ریسک در ایران دانشگاه تخصصی نداشته معمار، شهردار، مهندسی و... هرکدام ادبیات و متدلوژی خاص خود را درباره ریسک دارد. نکته بعدی این است که یک شرکت دارای گرید در نظام فنی اجرایی کشور در حوزه HSE نداریم.
تمام ساختمان‌ها باید تاییدیه ی نما از آتش نشانی بگیرند
کامران عبدولی معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران با بیان این که در سال‌های گذشته حریق‌های زیادی در نما داشتیم تاکید کرد: نمونه بارز آتش سوزی نما برج رامیلا در چالوس است. این که حریق به چه نحوی در ساختمان گسترش پیدا می‌کند، نکته‌ای با اهمیت است. نما خودش آتش می‌گیرد و اگر نفوذی به داخل ساختمان نداشته باشد جای نگرانی نیست. اما آنچه در رامیلا رخ داد این است که در حال ساخت روف گاردن بودند که متاسفانه از طریق جوشکاری آنجا آتش می‌گیرد و از طریق داکتی که از طبقه پشت بام به پارکینگ راه دارد بر روی خودرویی که در پارکینگ بوده است، فرو می‌ریزد و حریق گسترده می‌شود.
معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش نشانی ادامه داد: چند نکته در بحث نما داریم؛ یک این که نمای قابل اشتغال(کامپوزیت) همچنان تولید می‌شود، در ساختمان‌ها پلکان‌های ناایمن وجود دارد، اساس ایمن‌سازی در ساختمان، سازه و ایمنی‌اش است. اما اتفاقاتی که در بحث الزامات افتاد این بود که شورای شهر از سال 95 تا حریق گاندی فقط بحث ایمنی نمای ساختمان‌های مسکونی را الزام کرد درحالی که تمام ساختمان‌ها باید ملزم باشند که نمایشان از نوع مقاوم دربرابر حریق یا دست‌کم از نظر واکنش قابل قبول بودن‌شان، تایید شود.
عبدولی در ادامه الزاماتی برای جلوگیری از گسترش حریق در ساختمان برشمرد، از جمله اینکه پیشروی شعله روی نازک‌کاری طبق استاندارد تایید شود و مصالح فاقد مواد قابل اشتغال باشد.
بخش عمومی بیشترین آتش سوزی های بزرگ را داشته است
سعید مادرشاهی، مشاور تخصصی نما و عضو انجمن تولیدکنندگان در، پنجره و نما گفت: در نما فقط با محصول مواجه نیستیم بلکه با سیستم مواجه هستیم. اگر شما بهترین محصول آمریکایی را با یک پیچ به یکدیگر وصل کنید، بازهم حادثه‌آفرین است. بنابراین باید سیستم طراحی داشته باشیم.
این کارشناس حوزه ایمنی با اشاره به آتش سوزی های بزرگ ساختمانی در جهان از جمله پلاسکو در تهران با ۲۲ کشته(16 نیروی عملیاتی آتش نشان و 6 شهروند) و برج گرنفل لندن با 72 کشته گفت: آمارها و بررسی ها نشان می دهد عمده آتش سوزی های بزرگ در جهان در بخش عمومی اتفاق می‌افتد و این به آن معناست که استاندارد رعایت نمی‌شود و تمامی این‌ها ریشه در بخش عمومی دارد، چراکه مبنای تصمیم یک نهاد عمومی بر اساس بودجه کم و صرفه‌جویی است و منجر به ساخت چنین سازه‌هایی به دور از هرگونه ایمنی خواهد شد.
مادرشاهی با تاکید بر اینکه شهروندان باید نماهای خطرناک ساختمان محل سکونت خود را جدی بگیرند، گفت: استفاده از نمای کامپوزیت در ساختمان‌ها ممنوع است، اما معضل ما ساختمان‌هایی است که از قبل از مصوبه ممنوعیت نمای کامپوزیتی در آن استفاده شده است. همچنین باید تعویض و راه‌های خروج ساختمان‌ها مورد بررسی قرار گرفته و باز باشد و درها و پله‌های فرار نیز بررسی شود.
تاکید بر آموزش و نظارت در حوزه ایمنی حریق در نما
در ادامه نخستین همایش فناوری‌های مهندسی ایمنی حریق با رویکرد ایمنی حریق در نماهای ساختمانی ، پنل علمی با حضور دکتر محمدرضا حافظی رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، پروفسور محمود گلابچی چهره ماندگار در معماری، دکتر عبدولی معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش نشانی تهران، اسماعیل سلیمی، معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، امیدرضا ریاحی عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران، سعید مادرشاهی، مشاور تخصصی نما و مهدی بستانچی عضو هیات رئیسه انجمن ایمنی و مهندسی حریق شکل گرفت.
امیدرضا ریاحی، عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران و مجری پنل گفت: اساس پیشگیری‌ها در حوزه حریق بر می‌گردد به مبحث معماری و پیرو آن سازه که در پروسه طراحی و معماری آن شکل می‌گیرد. ما با مالکان، سرمایه گذاران، سازنده ها در جنگ هستیم تا آگاهشان کنیم توجه به مقررات ملی ساختمان، آیین نامه های شورای عالی حفاظت فنی و الزامات آتش نشانی برای سلامتی و ایمنی آن هاست.
در ادامه پروفسور محمود گلابچی چهره ماندگار در معماری و مهندسی راه و ساختمان که دارای کرسی یونسکو در معماری است گفت: اصولا نمای ساختمان برای ما در معماری و شهرسازی اهمیت بسیاری دارد، چون معماری شهرسازی لباس کاری یک تمدن و سرزمین است، از این رو نما هم به لحاظ زیبایی و نیز به لحاظ کیفیت و امنیت از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در جهان، کشورها را بر اساس کیفیت و معماری بنا قضاوت می کنیم. توجه به ایمنی بنا موضوع بسیار مهمی است. مباحث خوبی در جلسه بیان شده. در بحث ایمنی نما توجه به 3 عامل ضروری است. نهادها از جمله وزارت راه و شهرسازی، شهرداری تهران، سازمان نظام مهندسی باید ضوابط و چارچوب طراحی، اجرا و نگهداری نما در طول چرخه حیات ساختمان را سیاست گذاری و تعیین کنند.
پروفسور گلابچی افزود: نکته دوم مواد و مصالح نما است که ممکن است از کیفیت مناسب برخورد نباشد. لازم است وندور لیست هایی تهیه شود و مصالح ایمن و استاندارد نما مشخص شوند. در طول فرایند ساخت مصالح نما نیز نظارت صورت بگیرد. نکته سوم نظارت و کنترل بر ایمنی نماست که خوشبختانه نظام مهندسی و سازمان آتش نشانی مسئولیت و وظیفه دارند و آن را اعمال می کنند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: نمای ساختمان نه تنها در زمان ساخت بلکه باید در زمان بهره‌برداری نیز به صورت کامل تحت نظارت باشد، تا حوادثی نظیر حوادث اخیر رخ ندهد. ساخت و معماری ساختمان‌ها در شهر ما به صورت‌های پراکنده و مختلف است و همین منجر به ناهمگونی و نامنظمی شده است. لذا بهتر است چند نوع تیپ‌سازی شود و مطابق آن پیش‌رفت.
دکتر محمدرضا حافظی رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی گفت: بر اساس منشوری که انجمن معماران دارند، در هرم ارزش ها، قاعده هرم معماری ایمنی است. معماری خوب موفق بخشی از مهمی از آن به ایمنی به ویژه در نما بر می گردد. نوشتن ضوابط و آیین نامه و مقررات چندان راه گشا نیست. ما باید در نظام دانشگاهی معماری به ایمنی و ایمن سازی دربرابر حریق اهمیت بدهیم. نمای ساختمان جزییات اجرایی دارد که معماران باید به آن بپردازند. تاکید بر آموزش و تحقیق و توسعه در حوزه ایمنی و حریق در دانشکده های معماری راه گشاست.
رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: مواجهه با ساختمان ها در سراسر کشور پیچیده تر از نظارت و آیین نامه است. چرا که شرایط نظارت مثلا در شمال شهر تهران با یک روستا متفاوت است. ما اساسا با پیچیدگی عملکردی و کارکردی در این موضوع روبرو هستیم. باید مقررات به تواند برای کارکردهای جدید، روش های تحلیلی را وارد عملیات اجرایی بکند، یعنی دستگاه مهندسی بتواند در فرایندهایش ایمنی برایش مساله باشد و با نگاه تحلیل موضوع را جلو ببرد. همین موضوع تخلیه دود یا نماهای دو پوسته با مقررات عادی حل نمی شود و باید با کمک سازمان های مسئول و نهادهای علمی، آموزش حریق و ایمن سازی ساختمان در دانشگاه ها آموزش داده شود.